فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 4، زمستان 97 ، شماره پی در پی 42

ویژگیهای سبک مینیمالیسم در حکایتهای کشف المحجوب هجویری

صفحه (185 - 202)
اسماعیل شفق(نویسنده مسئول)، محمد حسین وحدانی
تاریخ دریافت مقاله : پاییز 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : پاییز 96

چکیده

شتابزدگی انسان معاصر در بیشتر عرصه های زندگی، نتیجه گسترش ماشینیزم و تسلط تکنولوژی بر دنیای کنونی است. حاصل این امر پدیدآمدن مینیمالیسم در معماری، نقاشی، پیکرتراشی، ادبیات و هنرهای دیگر است. مینیمالیسم در ادبیات سبک یا اصلی ادبی است که بر پایه فشردگی افراطی و ایجاز بیش‌ازحد محتوای اثر ادبی بنا شده است. پیدایش مینیمالیسم و داستانهای کوتاهِ کوتاه، در غرب مقوله ای جدید به حساب میآید، اما در ادبیات کهن فارسی، حکایتهای بسیاری وجود دارد که دارای ویژگیها و پارامترهای داستان مینیمال است. برخی از این ویژگیها عبارتند از: ایجاز و فشردگی، سادگی طرح و پیرنگ، محدودیت صحنه پردازی و شخصیتها و وقایع، بهره مندی از تم جذاب، بی پیرایگی زبان، سهل و ممتنع بودن و ایجاد مفاهیم پارادوکسیکال در داستان. کشف المحجوب هجویری، یکی از آثار عرفانی و ادبی فارسی است که علاوه بر ویژگیها و ارزشهای محتوایی، از نظر داستانپردازی نیز قابل تأمل و بررسی است. پرسشی که این مقاله برای پاسخگویی به آن نوشته شده این است که: آیا ساختار حکایتهای کشف المحجوب با ویژگیهای داستانهای مینیمالیستی مطابقت دارد یا خیر. بنابراین، هدف مقاله حاضر، بررسی و تطبیق مختصات و ویژگیهای داستانهای مینیمالیستی با حکایتهای کشف المحجوب است تا نشان داده شود که مینیمالیسم و کوتاهگرایی در حوزه داستان، اگرچه امروز نمود بیشتری یافته است، اما ریشه در ادبیات کهن ایران دارد . نتیجه پژوهش این است که بیشتر حکایتهای کشف المحجوب با ویژگیهای داستانپردازی به سبک مینیمالیسم مطابقت دارد. and lt;-p and gt;

کلمات کلیدی
ایجاز , پیرنگ , حکایت , داستانک , کشف المحجوب , مینیمالیسم

• ادبیات داستانی، میرصادقی، جمال(1390)، چاپ ششم، تهران: سخن.
• اسرارنامه، عطار، فریدالدین محمد بن ابراهیم نیشابوری(1394)، تهران: سخن.
• انقلاب مفهومی، سمیع آذر، علیرضا(1393)، تهران: نشر نظر.
• بوستان، سعدی، شیخ مصلح¬الدین، تصحیح غلامحسین یوسفی(1393)، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات خوارزمی.
• حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم(1388)، تهران: فردوس.
• خسرو و شیرین، نظامی ، الیاس بن یوسف(1391)، ناشر: نوید صبح.
• داستانک(فلش فیکشن)، جزینی، محمدجواد(1390)، چاپ اول، تهران: انتشارات هزاره ققنوس.
• داستان مکاشفه(تحلیل و بررسی داستانهای مینیمال)، علیزاده، فرحناز(1392)، چاپ دوم، تهران: نشر قطره.
• دیوان کامل شمس تبریزی، مولوی، جلال الدین محمد بن شیخ بهاءالدین محمد بن حسین بلخی مشهور به مولوی، تصحیح استاد بدیع¬الزمان فروزانفر، مقدمه جلال الدین همایی(1384)، تهران: بدرقه جاویدان.
• ریخت¬شناسی داستانهای مینیمالیستی، جزینی، محمد جواد(1394)، چاپ اول، تهران: نشر ثالث.
• شاهنامه، فردوسی، ابوالقاسم، تصحیح ژول مول(1388)، ناشر: بهزاد.
• فرهنگ اصطلاحات ادبی، داد، سیما(1392)، چاپ ششم، تهران: انتشارات مروارید.
• کشف¬المحجوب، هجویری، علی بن عثمان؛ مقدمه، تصحیح و تعلیقات از محمود عابدی(1393)، چاپ نهم، تهران: انتشارات سروش.
• گلستان ژاپنی(چوره زوره گوسا)، کنگو، یوشیدا، ترجمه رجبزاده(1372)، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
• لیلی و مجنون، الیاس بن یوسف نظامی(1394)، ناشر: آدینه سبز.
• ماهیت¬شناسی مینیمالیسم و بررسی داستانهای مینیمال فارسی از آغاز تا امروز، خادمی کولایی، مهدی و رحیمی ابوخیلی، رحمت(1393)، چاپ نخست، تهران: نشر میترا.
• مثنوی معنوی، مولوی، جلال الدین محمد بن محمد، به اهتمام رینولدالین نیکلسون(1393)، تهران: اردیبهشت.
• مفاهیم و رویکردها در آخرین جنبشهای هنری قرن بیستم، ادوارد لوسی اسمیت، ترجمه علیرضا سمیع آذر(1384)، تهران: نشر نظر.
• نظریه‌های روایت، والاس، مارتین(1382)، چاپ اول، تهران: هرمس.
• واژه‌نامه ادبیات داستانی ، سلیمانی، محسن(1372)، تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
• واژه نامه هنر داستان‌نویسی، میرصادقی، جمال و میرصادقی(ذوالقدر)، میمنت(1377)، تهران: کتاب مهناز
• آینده رمان و شتاب زمان، گوهرین، کاوه، آدینه، مهرماه 1377.
• ادبیات داستانی، پارسی نژاد، کامران، سال یازدهم، شماره 74، آذر 1382.
• ریخت‌شناسی، جزینی، محمدجواد، کارنامه، دوره اول، شماره ششم، 1378.
• ژانر ادبی داستانک و توانمندی آن برای نقد فرهنگ، پاینده، حسین، پژوهشهای ادبی، شماره 12 و 13، تابستان و پاییز 1385.
• مینیمالیسم و ادب پارسی(بررسی تطبیقی حکایتهای گلستان با داستانهای مینیمالیستی) پارسا، احمد، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دوره جدید، شماره 20( پیاپی 17)، 1385 .
• نظام داستانپردازی در حکایتهای کوتاه کشف¬المحجوب، رضی، احمد و روستا، سهیلا، دوفصلنامه علمی پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزّهرا، سال دوم، شماره چهارم، بهار و تابستان 1390.
• ویژگیهای مینیمالیستی در برخی داستان¬بیتهای دیوان مولانا، مدرسی، فاطمه، رضیئ، مهرویه، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ‌ادب)، سال پنجم، شماره چهارم، زمستان 1391.
• "